Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή – Παλέυοντας με την Ιδεοληψία!

   Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και χαρακτηρίζεται από έντονες επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή κινήσεις καταναγκασμού που προκαλούν άγχος και δυσφορία. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό ΙΨΔ (IOCDF, 2013), η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή δύναται να εμφανιστεί ως μία επαναλαμβανόμενη σκέψη ή εικόνα στο μυαλό, την οποία το άτομο αδυνατεί να αποβάλλει, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να λαμβάνει συνεχώς σημάδια κινδύνου. Εμφανίζεται συνήθως προς το τέλος της εφηβείας ή την αρχή της ενήλικης ζωής και εάν δεν διαγνωσθεί έγκαιρα, παρουσιάζει χρόνιο χαρακτήρα.

   Τα τελευταία χρόνια το επιστημονικό ενδιαφέρον έχει στραφεί στην εκτενέστερη έρευνα της ΙΨΔ που αποτελεί πλέον μία από τις πιο γνωστές αγχώδεις διαταραχές. Αξίζει να αναφερθεί ότι μεγάλες μελέτες δείχνουν πως 1 στα 40 άτομα παλεύει με ιδεοψυχαναγκασμούς. (Calamari et al., 2012, Brady 2013). Κάνοντας μία ιστορική αναδρομή, συναντάμε την ΙΨΔ και στον μεσαίωνα ακόμη, όταν τα άτομα με ψυχαναγκαστικές ιδεοληψίες, θεωρούνταν επηρεαζόμενα από δαίμονες και έχρηζαν εξορκισμού. Πολλοί ψυχίατροι και ψυχολόγοι προσπάθησαν να την ορίσουν από τότε με τον καθένα να δίνει και ένα νέο στοιχείο. Στο τέλος του 19^ου αιώνα, ο Freud μίλησε για «νεύρωση», ενώ ο Westphal εισήγαγε τον όρο «ψυχαναγκασμός». Σήμερα γνωρίζουμε πως τα αίτια, η επιδημιολογία και η θεραπευτική παρέμβαση αποτελούν ένα ευρύ και πολύπλοκο φάσμα, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις, ο πάσχων, είτε αντιλαμβάνεται την συμπεριφορά του ως φυσιολογική, είτε την νιώθει ντροπή και ενοχές και την κρύβει.

    Η ΙΨΔ μπορεί να παρουσιαστεί με διάφορα συμπτώματα, ωστόσο τα βασικότερα είναι δύο: Οι Ιδεοληψίες και οι Ψυχαναγκασμοί. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα ένα ακολουθεί το άλλο σε ένα φαύλο κύκλο. Οι ιδεοληψίες αφορούν επίμονες σκέψεις και παρορμήσεις, ενώ οι καταναγκασμοί επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που έχουν σκοπό την αποφυγή του άγχους και την εξουδετέρωση των ιδεοληψιών. Παραδείγματος χάριν, ένας άνθρωπος μπορεί να ξεχάσει συμπεριφορές που τις θεωρεί ασήμαντες και ακίνδυνες, όπως να μην πλένει τα χέρια του πολύ συχνά ή να ξεχάσει να κλειδώσει την πόρτα ή να κάνει την προσευχή του. Οι πάσχοντες από ΙΨΔ δεν μπορούν να αντέξουν μια τέτοια κίνηση, καθώς το αποτέλεσμα φαντάζει ακραίο και επικίνδυνο. Ωστόσο, οι επαναλαμβανόμενες καταναγκαστικές σκέψεις δεν αφορούν μόνο τον κίνδυνο («Πρέπει να κλειδώσω, γιατί κάποιος θα μπει στο σπίτι), αλλά έχουν και αναίτιες αφορμές («Εάν σπάσει ένα σετ 6 πιάτων, είμαι αναγκασμένος να πετάξω και τα υπόλοιπα»). Τα άτομα που παλεύουν με την ΙΨΔ, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι προγραμματισμένα στο να ζουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο που αφορά από τον χρόνο που θα δώσουν στον ύπνο τους, έως και τον τρόπο που θα τοποθετήσουν τα κλειδιά τους. Εστιάζοντας στην συμπτωματολογία, θα μπορούσαμε να χωρίσουμε την ΙΨΔ σε τέσσερις κατηγορίες: 1) Επιθετικές, σεξουαλικές, θρησκευτικές, ελεγκτικές ιδεοληψίες, 2)Ιδεοληψίες συμμετρίας, τακτοποίησης και επανάληψης, γ)Ιδεοληψίες καθαριότητας, δ) Ιδεοληψίες συλλογής. Για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για ΙΨΔ χωρίς συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές, θα πρέπει να άτομο να αναγνωρίζει έστω σε μία φάση της ζωής του ότι λειτουργεί παράλογα και ότι νιώθει δυσφορία και δυσλειτουργικότητα.

    Τα άτομα που παλεύουν με την ΙΨΔ αισθάνονται άβολα, κατανοώντας τις ιδεοληψίες και τους ψυχαναγκασμούς του. Ωστόσο, θεωρεί ότι ο μόνος τρόπος να απαλλαγεί από αυτά ή να αποτρέψει κάποια βλάβη προς τον εαυτό του ή τα αγαπημένα του πρόσωπα, είναι να ακολουθήσει κάποιες καταναγκαστικές οδηγίες. Τότε νιώθει πρόσκαιρη ανακούφιση, η οποία όχι μόνο δεν βοηθά ουσιαστικά, αλλά ενισχύει και επιδεινώνει την αρχική εμμονή (OCD-UK, 2013). Η παρεμπόδιση του τελετουργικού, μπορεί να αναστατώσει την καθημερινότητα του ατόμου σε όλους τους τομείς της ζωής του. Τέλος, η ΙΨΔ μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Η κατανόηση και η δημιουργία χώρου, τόσο από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, όσο και από την θεραπευτική διαδικασία είναι πολύ σημαντικά. Εάν προσπαθήσουμε να κρίνουμε ή να αλλάξουμε απότομα τις συνήθειες του πάσχοντα, θα συναντήσουμε θυμό και αποστροφή. Το κύριο χαρακτηριστικό που χρειάζεται για να προσφέρουμε βοήθεια είναι να ακούσουμε και να εμπιστευτούμε.