Ψυχογενής Ανορεξία – Όταν το συναίσθημα μάς στερεί το φαγητό
Η ψυχογενής ή νευρική, όπως είναι ευρέως γνωστή, ανορεξία ανήκει στις διαταραχές πρόσληψης τροφής και καταγράφηκε επισήμως για πρώτη φορά το 1873 στην Γαλλία. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν την νευρική ανορεξία ως κάτι “μακρινό”, ωστόσο η τάση της τα τελευταία χρόνια είναι αυξητική και συναντάται κυρίως σε γυναίκες στην εφηβεία (14-18 ετών κατά μ.ο.). Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην φυσιολογική και την μη φυσιολογική πρόσληψη τροφής δεν είναι πάντα σαφής, γεγονός που δυσκολεύει την έγκαιρη παρέμβαση. Σε συνδυασμό με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές προκαλεί σε μεγάλο βαθμό συννοσηρότητα.
Οι αιτίες που οδηγούν στην νευρική ανορεξία επικεντρώνονται τόσο σε βιολογικούς – ψυχολογικούς παράγοντες, όσο και στα διαφορετικά κοινωνικοπολιτισμικά πλαίσια. Με πιο απλά λόγια, παίζει ρόλο η κληρονομικότητα (εάν το σώμα έχει βιολογικά την τάση να χάνει εύκολα βάρος, θα ανταποκριθεί εντονότερα στη μείωση της τροφής). Εστιάζοντας στο γυναικείο φύλο, η προώθηση του ιδανικού σώματος ως λιποβαρές, αυξάνει την τάση μίμησης από τα νέα κορίτσια. Πρόκειται για έναν τεράστιο φαύλο κύκλο που εμπλέκει παγκόσμιες αντιπροσωπίες της μόδας και της γυναικείας ομορφιάς, κοινωνικά δίκτυα που, ως αναπόσπαστο πλέον κομμάτι της καθημερινότητάς μας, αναπαράγουν, φέρνουν κοντά μας και ασυνείδητα μας επιβάλλουν συγκεκριμένα σωματικά πρότυπα με εμάς τους ίδιους, μην ξέροντας πώς να προφυλαχθούμε από τα παραπάνω, τελικά να τα δεχόμαστε και να τα υιοθετούμε. Σύμφωνα με έρευνα του Oldenberg (1998) το 1/3 των μοντέλων που εμφανίζονται σε περιοδικά, πληρούν τα κριτήρια της νευρικής ανορεξίας.
Τέλος, όσον αφορά το ψυχολογικό κομμάτι, η νευρική ανορεξία συνδέεται με αισθήματα φόβου μη αποδοχής και εγκατάλειψης από τους άλλους, ανασφάλειας, αποτυχίας, αδυναμίας και ντροπής. Η ανάγκη μας για να γίνουμε κοινωνικά αποδεκτοί και δημοφιλείς μας οδηγεί στο να απομακρυνόμαστε από τον εαυτό μας, από το ποιοι είμαστε, τι πρεσβεύουμε και τι μας αρέσει. Ο φόβος να μην μας εξοστρακίσει το σύνολο μας κάνει να μιμούμαστε ένα συγκεκριμένο πρότυπο, μαζικά αποδεκτό, χωρίς να έχουμε προσωπική κρίση και βούληση. Είναι σημαντικό λοιπόν, να έχουμε στο νου, ότι οι κοινωνικοί κώδικες που έχουμε να συμμορφωθούμε δημιουργούνται τελικά από εμάς τους ίδιους και όσο δύσκολο κι αν είναι να διαφοροποιηθούμε, εάν ο καθένας μας στηρίζει και προστατεύει τον εαυτό του, θα αφήνει την προσωπική του πινελιά στην κοινωνία. Τότε το πρότυπο δεν θα είναι ένα άκαμπτο σχέδιο, αλλά ένα πολύχρωμο πολυεπίπεδο μοτίβο που μεταβάλλεται και αναπροσαρμόζεται συνεχώς.
Οι επιπτώσεις είναι πολλές και μπορεί να αφορούν προβλήματα από ξεκινούν από το δέρμα, τις τρίχες και το μυοσκελετικό σύστημα και φτάνουν σε δυσλειτουργία του γαστρεντερικού, ενδοκρινικού και κυκλοφορικού συστήματος. Μπορεί επίσης να προκληθούν προβλήματα στην αναπαραγωγική λειτουργία και την γονιμότητα, στην καρδιά, ακόμη και στον κεντρικό νευρικό σύστημα.
Η περίπτωση της Μ. αφορά ένα κορίτσι 14 ετών με ελάχιστα περιττά κιλά στην περιοχή της λεκάνης στα πρόθυρα της ανορεξίας. Η πρώτη συνάντηση έγινε με την Μ. να βρίσκεται σε αδιέξοδο γιατί δεν νιώθει καλά όταν τρώει. Στο σχολείο το παρατσούκλι της ήταν «γινομένο αχλάδι» και άλλες βρισιές λόγω των περιττών κιλών. Δεν ήθελε να έχει κοινωνική ζωή, ενώ προσπαθούσε με κάθε τρόπο να μην πηγαίνει στο σχολείο. Ιδανικά ,όπως έλεγε, θα ήθελε να μην την βλέπει κανείς, μέχρι να γίνει «άνθρωπος». Η διατροφή της Μ., παρόλο που δεν είχε χάσει την όρεξή της, περιλάμβανε ελάχιστες ποσότητες φαγητού, ενώ υπήρχαν μέρες που ανάγκαζε τον εαυτό της να μασάει μόνο τσίχλες. Τα συναισθήματά της εναλλάσσονταν πολύ γρήγορα και ενώ φοβόταν για την υγεία της, παράλληλα ανησυχούσε ότι θα χάσει τον έλεγχο στης διατροφή της και θα πάρει βάρος. Έτσι κάθε μέρα που έτρωγε λίγο περισσότερο, κατακλυζόταν από ενοχές και αθλούταν υπέρμετρα για να περιορίσει τις θερμίδες στο ελάχιστο ή έκανε αφαγία για 1-2 μέρες. Σήμερα η Μ. έχει καταφέρει να κλείσει την πόρτα την ανορεξία, μετά από πολύ δουλειά στο κομμάτι της αυτοεκτίμησης και της αυτο-προστασίας. Η Μ. είχε την στήριξη της οικογένειάς της, ώστε να μπορέσει να δει την δυσκολία και να ζητήσει βοήθεια.
Η πρόληψη της νευρικής ανορεξίας δεν αφορά μόνον τον πάσχοντα, ειδικά όταν πρόκειται για ανήλικο. Η οικογένεια χρειάζεται να έχει τα μάτια ανοιχτά, να είναι ενεργή και υποστηρικτική. Η έγκαιρη ενημέρωση για τις ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις της νηστείας και της αφαγίας, του αυτοπροκαλούμενου εμετού και της χρήσης καθαρτικών, παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο που αναπτύσσει το παιδί διατροφικές συνήθειες. Όσον αφορά την παρέμβαση, βασικός στόχος είναι η κατανόηση των παραγόντων που πυροδότησαν την εκδήλωση της διαταραχής, καθώς και το πώς αυτή διατηρείται. Τί εμποδίζει τον φυσιολογικό τρόπο διατροφής; Πώς φαντάζομαι την εξωτερική μου εμφάνιση και γιατί; Τί χάνει κανείς, υποβάλλοντας τον εαυτό του σε σκληρές δίαιτες; Τί με κάνει χαρούμενο; Μέσα σε ένα εξαντλητικό πρόγραμμα διατροφής, είμαι πραγματικά χαρούμενος; Πώς είναι να είμαι χαρούμενος; Τί σχέση έχει η υγεία και η χαρά; Είναι σημαντικό να θέσουμε προτεραιότητες! Είναι η σωματική και ψυχική μας υγεία η προτεραιότητά μας;
.